Onderwijs voor vluchtelingenWarm onthaal, vlotte leerloopbaan en duurzaam toekomstperspectief

Vlaanderen heeft een lange traditie van onderwijs aan nieuwkomers, maar pieken zoals die in 2015-2016 met een verhoogde instroom van vluchtelingen in alle onderwijsniveaus, plaatsen ons voor nieuwe uitdagingen. Deze vluchtelingen, veelal uit oorlogsgebied, hebben vaak trauma’s opgelopen voor, tijdens en na hun vlucht. Er zijn grote verschillen in de schoolloopbaan en vooropleiding in hun land van herkomst. Soms ontbreken documenten. Het is moeilijk om aansluiting te vinden bij het onderwijs hier.

In de periode maart 2017-maart 2018 boog een denkgroep in de Vlor zich over het thema ‘vluchtelingen en onderwijs’. Om het thema te verkennen, stelde de Vlor een denkgroep samen met vertegenwoordigers van onderwijsverstrekkers, onderwijspersoneel, ouders, leerlingen en studenten, socioculturele en socio-economische organisaties, de overheid, het Kinderrechtencommissariaat, Vluchtelingenwerk Vlaanderen en andere experts. De strategische verkenning  stond stil bij de rol van het onderwijs -van kleuter tot volwassenenonderwijs-, maar ook van andere actoren. Wat kan onderwijs voor vluchtelingen betekenen? En wat betekenen vluchtelingen voor onderwijs? Hoe kunnen initiatieven vanuit andere beleidsdomeinen bijdragen tot een betere toeleiding en omkadering van onderwijs? Wat is verder nodig om onderwijs aan vluchtelingen optimaal vorm te geven? Wat kunnen we leren van de aanpak in ons omringende landen? Welke rol zien we voor de bredere samenleving weggelegd?

De denkgroep liet zich inspireren door o.m. de bijdragen van enkele experts:

• Dirk Geldof - Vluchtelingen, onderwijs en superdiversiteit. De context in beeld
• Maurice Crul - Vluchtelingenkinderen in het onderwijs in Europa
• Lucia De Haene en Ilse Derluyn - De gevolgen van trauma voor vluchtelingenkinderen op school
• Anton Sabbe - Vluchtelingen op de arbeidsmarkt en screening van competenties
• Mohammad Salman – Het VUB-programma voor student-vluchtelingen

Inspiratie voor verder debat

Vanuit de strategische verkenning geeft de denkgroep enkele perspectieven mee om het verdere debat over dit thema te inspireren.

Beleidsuitdagingen

Vlaanderen zal in de toekomst nog geconfronteerd worden met vluchtelingen: dat vooruitzicht vraagt om duidelijke beleidskeuzes vanuit menselijk en economisch perspectief.

De uitdagingen voor het onderwijs aan vluchtelingen hebben ook gevolgen voor andere beleidsdomeinen. In de eerste plaats moeten beleidslogica’s op elkaar afgestemd worden en moet overal kwaliteit gegarandeerd worden. Vluchtelingen mogen in hun initieel traject niet afhankelijk zijn van de lokale context.

De expertise die is opgebouwd naar aanleiding van de verhoogde instroom in 2015, moet op alle niveaus duurzaam verankerd worden zodat ze beschikbaar blijft voor toekomstige uitdagingen.

Nieuwkomers integreren, is echter geen zaak van onderwijs alleen. De bredere samenleving is een bron van solidariteit en leren.

Inclusie en kwaliteit

Nadenken over onderwijs voor vluchtelingen draagt bij tot het versterken van onderwijs in zijn geheel op langere termijn. Daartoe is er nood aan een inclusief, eerder dan een categoriaal beleid dat geen onderscheid maakt tussen groepen vluchtelingen of nieuwkomers op basis van de reden voor hun vlucht of komst.

Onderwijs voor vluchtelingen moet aan alle kwaliteitsvereisten van onderwijs voldoen en moet garant kunnen staan voor een warm welkom, een vlotte leerloopbaan en duurzaam toekomstperspectief voor alle vluchtelingen. Deze visie gaat uit van een krachtgerichte kijk op vluchtelingen en ambitie en engagement van onderwijs en de maatschappij. Kenmerken van kwaliteitsonderwijs voor nieuwkomers zijn: een geïntegreerde aanpak, flexibiliteit en maatwerk op alle niveaus met bijzondere aandacht voor kwetsbaarheden, en professionalisering en samenwerking van onderwijsactoren.

Studiedag 

Als bijdrage aan het verdere debat organiseerde de Vlor een studievoormiddag op 27 februari 2019.