Advies over diverse maatregelen i.v.m. participatie op school en de rechtspositie van leerlingen

De Vlor bracht advies uit over het voorontwerp van decreet houdende diverse maatregelen betreffende de rechtspositie van leerlingen in het basis- en secundair onderwijs en betreffende de participatie op school en over het voorontwerp van decreet tot wijziging, wat betreft de schoolraad, van het bijzonder decreet van 14 juli 1998 betreffende het gemeenschapsonderwijs (principieel goedgekeurd door Vlaamse Regering op 19 april 2013). Het decreet omvat onder meer bijsturingen van de samenstelling, bevoegdheden, vastgelegde overlegthema's en het huishoudelijk reglement van de schoolraad. Wat de rechtspositie betreft, regelt het decreet een en ander over het overdragen van leerlingengegevens tussen scholen, tuchtmaatregelen, beroepsprocedures voor evaluatiebeslissingen en tuchtsancties.

Participatie op school

De bijsturingen die de overheid doet aan de regelgeving, zijn in grote mate gebaseerd op advies dat de Vlor in 2011 op eigen initiatief uitbracht over participatie op school. De raad blijft achter de toen bereikte consensus staan en hanteert het advies dan ook als toetssteen voor de beoordeling van de nieuwe maatregelen. De Vlor vindt het positief dat het decreet nu ook uitdrukkelijk verwijst naar het belang van een representatieve weergave van de schoolpopulatie in de samenstelling van de participatieorganen. De raad wijst er wel op dat hier een actief beleid nodig is om ook maatschappelijk kwetsbare groepen te betrekken. Hij vraagt in deze context ruimte voor en erkenning van andere vormen van (informele) participatie. De overheid volgde de vraag van de Vlor om de verplichting te schrappen om de ouderraad en de leerlingenraad via verkiezingen samen te stellen. De Vlor herhaalt zijn vraag om de afvaardiging van leerlingen en ouders naar de schoolraad jaarlijks te kunnen herbekijken. Nu houdt het decreet nog vast aan een mandaatsperiode van 4 jaar. Het bijgestuurde decreet heft het onderscheid op tussen advies- en overlegbevoegdheid. Ook hiermee volgt de overheid het advies van de Vlor. De overheid legt wel een lijst van topics vast waarover een schoolbestuur verplicht is advies te vragen aan de schoolraad, terwijl de raad in 2011 pleitte voor het recht op overleg. De meeste Vlor-leden houden dit standpunt aan, omdat dat beter aansluit bij hun visie op participatie op school. Andere Vlor-leden zijn voorstander van de verplichting om over bepaalde thema’s een advies te vragen aan de schoolraad en willen dat zo duidelijk mogelijk geformuleerd zien. De Vlor is tevreden dat het decreet nu zal bepalen dat het schoolbestuur een gemotiveerde eindbeslissing neemt. Hij vraagt om daar nog aan toe te voegen dat daarover een terugkoppeling gebeurt naar de schoolraad. Tot slot wijst de raad op een aantal ondersteuningsnoden die vanuit de huidige voorzieningen nog onvoldoende ingelost kunnen worden: het ondersteunen van leerlingenparticipatie in het basisonderwijs en vragen vanuit de lerarenopleidingen. Ook het stimuleren van participatie van kwetsbare doelgroepen vraagt een specifieke ondersteuning.

Rechtspositie leerlingen basis- en secundair onderwijs

Ook voor de advisering van het luik over de bepalingen over de rechtspositie van leerlingen, kon de Vlor teruggrijpen naar een eerder advies over rechten en plichten van leerlingen. Over het algemeen vreest de raad dat de toevoeging van tal van nieuwe bepalingen in de niveaudecreten van basis- en secundair onderwijs juridisering nog in de hand zal werken (onder meer door uitbreiding van het schoolreglement). De Vlor formuleert ook kritiek bij het feit dat de voorgestelde aanpassingen voor het basisonderwijs geïnspireerd zijn door het secundair onderwijs. De noodzaak daarvan is volgens de raad onvoldoende gemotiveerd. De Vlor vraagt conceptuele opheldering bij de maatregelen voor het overdragen van leerlingengegevens tussen scholen. Begrippen zoals leerlingendossier, leerlingengegevens over leerling-specifieke onderwijsloopbanen, evaluatiedossier … zijn niet helder gedefinieerd en dat maakt het moeilijk er een standpunt tegenover in te nemen, bijvoorbeeld over de vraag of ouders al dan niet actieve toestemming moeten geven voor het overdragen van gegevens. Ook over het concept van preventieve schorsing zijn er nog heel wat onduidelijkheden. De raad vraagt om het begrip helder te herformuleren als een ‘bewarende maatregel’. Bij het hanteren van deze maatregel zal het zaak zijn een evenwicht te vinden tussen belangen en rechten van de preventief geschorste leerling en de belangen van de school als organisatie. De raad gaat er niet mee akkoord deze maatregel van toepassing te maken op het basisonderwijs.

Beroepsmogelijkheden

Het decreet bevat een belangrijke bijsturing van de werking van beroepscommissies en beroepsprocedures bij definitieve uitsluiting en evaluatiebeslissingen. Algemeen ziet de Vlor hier heel wat kiemen voor toenemende juridisering. Hij is het eens over de wenselijkheid van een neutrale beroepscommissie waar ouders en leerlingen terecht kunnen wanneer een intern beroep niet tot een oplossing leidt en de dialoog vastloopt. Maar de raad gaat niet akkoord met het concrete voorstel van de overheid. Dergelijke beroepscommissie kan enkel de procedure beoordelen maar kan niet de beslissingsbevoegdheid van de klassenraad of de directeur overnemen. Het is evenmin wenselijk deze commissie op het niveau van de scholengemeenschap te situeren. Over een alternatief is de raad niet unaniem. Scholieren, Gezinsbond en Minderhedenforum pleiten voor een onafhankelijke netoverstijgende en laagdrempelige beroepsinstantie voor evaluatiebeslissingen en tuchtbeslissingen. Specifiek voor het secundair onderwijs stelt de Vlor nog kritische vragen over de uitbreiding van het schoolreglement, de definitie van leerlingenevaluatie, de bevoegdheid van de Vlaamse Regering om bepaalde evaluatieopdrachten voor leerlingen op te leggen en het tijdstip van bekendmaking van evaluatieresultaten. De raad is tevreden met de verankering van moederschapsverlof voor leerlingen maar vraagt ook aandacht voor de positie van de vader.