Louis Van Beneden
ere-algemeen secretaris COV
voorzitter van de Raad Basisonderwijs (1991-1996), algemeen voorzitter (1997-2004)
Opvoeding en democratie zijn broertje en zusje, omdat de vrijheid een mogelijkheid is die in het samenleven met anderen geleerd moet worden.
Ideaal is de democratie een streven naar een besluitvormingsprocedure die macht- en rechtsgelijkheid tracht te realiseren door aan, wie er bij betrokken is, een inclusieve participatie, gelijke inspraak, een gelijke stem, gelijke zorg en een gelijk respect te garanderen. Zo leerden ons gezaghebbende politicologen.
Via opvoeding en onderwijs moeten aan elk kind, aan elke jongere, gelijkwaardige kansen worden geboden opdat ze zichzelf en hun eigen mogelijkheden leren ontdekken en ontwikkelen, in functie van het democratisch burgerschap waartoe zij als verantwoordelijke volwassene geroepen zijn. Een basisvoorwaarde daartoe is dat het onderwijssysteem zelf democratisch wordt ge- en bestuurd, dat alle betrokkenen, de jongeren zelf, hun ouders, en al wie in en voor het onderwijsgebeuren een verantwoordelijkheid opnemen, over volwaardige kansen en geëigende mogelijkheden beschikken om dat te kunnen garanderen.
In de laatste decennia van de vorige eeuw groeide in scholen en instellingen, in de onderwijsnetten en in organisaties en netwerken die bij het onderwijs betrokken zijn, een groeiend besef van de noodzaak van participatie van alle betrokkenen aan de besluitvorming op alle niveaus. Vijfentwintig jaar geleden werd, door de oprichting van de Vlaamse Onderwijsraad, het lang verhoopte sluitstuk geplaatst op een evolutie naar de structurering van die inspraak in het onderwijs. Doelgericht samenwerken is immers een essentieel aspect van het samenleven waar Boeke het over heeft in zijn hiervoor geciteerde uitspraak.
Vandaag zal niemand betwisten dat de Vlor - in wijzigende omstandigheden en rekening houdend met evoluerende beleidslijnen - mag terugblikken op een kwart eeuw gedegen werk als strategische adviesraad voor het Vlaamse onderwijsbeleid. Maar niet minder ook als succesvol overlegplatform voor de representatieve vertegenwoordigers van de groepen die er deel van uitmaken. Een overlegplatform waar structurele, ideologische, pedagogische en maatschappelijke tegenstellingen tussen de onderwijspartners kunnen overbrugd worden, waar uiteenlopende visies op mekaar afgestemd geraken in gezamenlijke stellingnames zonder dat het respect voor minderheidsstandpunten er door geschaad wordt. Dat de Vlor via intense internationale samenwerking ook de vinger aan de pols blijft houden voor de ontwikkelingen die zich niet aan landsgrenzen storen, verdient ten volle waardering en respect.
Meer dan ooit is een onderwijsraad als de Vlor onontbeerlijk om het onderwijsgebeuren in Vlaanderen te blijven afstemmen op de terechte verwachtingen van de gemeenschap in het algemeen en de onderwijsgemeenschap in het bijzonder. Uitdagingen zijn er genoeg. De Vlor moet blijven waarschuwen dat ‘het primaat van de politiek’, dat de bewindslieden poneren, in de praktijk niet mag herleid worden tot ‘het primaat van de partijpolitiek’ of tot zoutloze compromissen die geen echte oplossingen aanreiken. De hiërarchische logica die al te lang de relaties en de samenwerking tussen onderwijsniveaus, personeelskaders, inrichters van onderwijs, en andere betrokken groepen en instanties… vertroebelden, is nog lang niet verdwenen. Een voldoende groot respect opbrengen voor de onderwijsrechten van de meest zorgbehoevenden blijft ook in onze welvaartsstaat nog steeds een ‘work in progress’. Economische paradigma verduisteren nog te vaak fundamentelere objectieven van een volwaardige opvoeding tot democratisch burgerschap en tot broodnodige sociaal-culturele ontplooiing. Met geheugenverlies tot gevolg.
Misschien is een afsluitend citaat van de Franse filosoof André Comte-Sponville op zijn plaats, maar dan te interpreteren als een oprechte wens voor een verdere succesvolle werking van ons aller Vlor: je beheerst altijd alleen maar wat je hebt opgenomen en verwerkt, wat je bent geworden, dankzij anderen of tegen hen in.