Geert Schelstraete
adviseur stafdienst directeur-generaal Katholiek Onderwijs Vlaanderen
voorzitter van de werkgroep Modernisering Eindtermen
Onderwijs heeft twee grote vijanden: oppervlakkigheid en onverschilligheid.
Jaren geleden was het allemaal vrij eenvoudig: er waren een aantal leergebieden of vakken, de leraar gaf haar of zijn les, de leerlingen consumeerden en reproduceerden en klaar was kees. Daar gaan we nooit meer naar terug. Gelukkig maar. Niet te verbazen wat Sir Winston Churchill zegt over het onderwijs dat hij op school genoot: 'The only time my education was interrupted was while I was at school!'.
Intussen weten we zoveel meer over hoe er geleerd wordt: cyclisch, niet lineair, door gevarieerde herhaling, in voortdurende interactie, met hoofd, met hart, met handen. En met een veel grotere rol voor de leerling dan vroeger en een grondig gewijzigde rol voor de leraar. Die moet alles kunnen: klassiek lesgeven, empathisch luisteren, vertellen, regisseren, leerhandelingen bedenken, evalueren en motiveren, zelfactiviteit van leerlingen stimuleren, samenwerken met collega’s, compromissen sluiten, en ga zo maar door.
Sinds midden de jaren ’90 begon men over vakoverschrijdende thema’s te spreken. De aanleiding was de invoering van vakoverstijgende eindtermen. Het zorgde voor hele nieuwe zaken die ook heel belangrijk zijn: burgerzin, milieu-opvoeding, aandacht voor gezondheid, voor sociale vaardigheden, enz. Maar het hield nooit meer op: allerlei educaties werden ontdekt en door belangengroepen toegevoegd aan wat de school allemaal zou moeten doen. In de samenleving duikt een probleem op: in de school moet er aandacht naartoe gaan. Zo krijgt de school een rol in het mee oplossen van allerlei maatschappelijke problemen. Al gauw wist de school niet meer waar eerst te hozen. Krijgt onderwijs onderwijs terug?
In onderwijs is grondigheid nochtans zéér belangrijk. Dieper op iets ingaan, je goed informeren, nieuwe kennisgebieden verkennen, een problematiek analyseren, verbanden leren zien, iets grondig uitspitten, niet lichtzinnig oordelen, argumenten zoeken voor een standpunt, tegenargumenten zoeken en die hoffelijk en duidelijk inbrengen en de synthese leren maken: allemaal zeer belangrijk.
Nog meer dan oppervlakkigheid moet we ons verweren tegen onverschilligheid. Katholiek Onderwijs Vlaanderen gaat voor brede mensvorming en laat die voorgaan op alle functionele en instrumentele taken van onderwijs ten aanzien van vervolgonderwijs, arbeidsmarkt en samenleving. Leidt onderwijs ertoe dat we vaste grond onder de voeten hebben, dat we bereid en in staat zijn mensen te helpen, dat we werken aan een verdraagzame en duurzame samenleving, dat we zorgen dragen voor onszelf, voor mekaar en voor de planeet? Mensen graag zien is de voorwaarde om ‘verschillig’ te worden, geraakt te worden door onrecht en verdriet en daar iets te willen aan doen.
Het gaat om de vraag waarover onderwijs moet gaan. Precies die vraag is ook relevant bij de eindtermen.