Basisscholen en de visie op hun opdracht zijn de afgelopen jaren sterk geëvolueerd. En dus is ook de opdracht van de schoolleiding veranderd. De Raad Basisonderwijs ontwikkelde het afgelopen schooljaar een visie op leidinggeven aan een basisschool. Aan zijn visietekst verbindt hij een kort advies met aanbevelingen voor de overheid.
Leidinggeven aan een basisschool is een opdracht geworden die de directeur deelt met andere schoolteamleden zoals een zorgbegeleider of ICT-coördinator. De visie van de raad op goed schoolleiderschap, reikt dus verder dan de directiefunctie. Ze is tot op zeker hoogte geldig voor andere beleidsmedewerkers en de organisatie. De raad heeft er voor gekozen om in zijn visietekst een ideaalbeeld te schetsen. Hij wil de problemen van de schoolleiding niet onder de mat vegen - ze komen aan bod in het advies - maar verkiest een positief perspectief waar leidinggevenden kunnen naar streven boven een knelpuntennota.
De visietekst opent met een korte omschrijving van de opdrachten van een toekomstgerichte en zorgbrede basisschool in een snel evoluerende maatschappij. De basisschool draagt zorg voor de opvoeding van jonge mensen door goed onderwijs en een brede vorming te verstrekken.
Professionele leergemeenschap
Een basisschool kan die opdracht waarmaken als ze een groot leervermogen ontwikkelt zodat ze voortdurend voor verbetering en vernieuwing kan zorgen. Het concept van zo'n krachtige, lerende organisatie heet ‘professionele leergemeenschap'. Volgens dat concept is een toekomstgerichte basisschool een plek waar de leerlingen én het schoolteam voortdurend bijleren. De hoofdopdracht van het team is de leerprocessen en –resultaten van de leerlingen verbeteren. De schoolploeg streeft er dus voortdurend naar een krachtige leeromgeving te creëren.
Schoolleider en coach
Een ‘professionele leergemeenschap' heeft sterk leiderschap nodig. Van de schoolleider vereist dat enerzijds ‘integraal leiderschap' om de organisatie goed te laten draaien. Leidinggeven aan een basisschool heeft dan te maken met visie en beleid, kwaliteitsbewaking, goed beheer, organisatietalent, personeelsbeleid, samenwerking en communicatie met schoolbestuur, ouders en de buitenwereld.
Anderzijds is de schoolleider de coach van de professionele leergemeenschap. Dan treedt hij op als mentor die de permanente ontwikkeling van het schoolteam stimuleert en ondersteunt. Het gaat over doelgericht werken, overleg en samenwerking stimuleren, een vernieuwingscultuur steunen, reflectie en zelfevaluatie stimuleren, intrinsieke motivatie van personeelsleden bevorderen, enz.
De Raad Basisonderwijs geeft van beide vormen van leiderschap voorbeelden van acties, kennis, vaardigheden en attitudes. Leidinggeven aan een basisschool is nu een gedeeld en participatief leiderschap. De voorbeelden hoeven zich dus niet tot de directeur te beperken.
Ook de schoolleider moet een professionele identiteit kunnen opbouwen. De raad zet een aantal kenmerken en vormen van ‘professionele ontwikkeling' voor de schoolleiding op een rij. Toch blijft de schoolleider afhankelijk van de werkomstandigheden om zijn opdracht behoorlijk te kunnen uitvoeren. Om leiding te kunnen geven aan een basisschool zijn in elk geval beleidsruimte, tijd en middelen nodig. En daar knelt het schoentje.
Aansluitend op de visie formuleert de Raad Basisonderwijs een kort advies. Daarin vertaalt hij de belangrijkste knelpunten op het vlak van beleidsruimte, tijd en middelen in algemene aanbevelingen voor de overheid.
Download hier het volledige advies (PDF, 185.6KB)
